Achtergrond: van Hervormde Evangelisatie tot Hervormde Wijkgemeente Oosterkerk

De wortels van de Hervormde Morgenstergemeente en Wijkgemeente Oosterkerk liggen in de “Hervormde Evangelisatie”, een groep mensen die ’s zondags bij elkaar kwam in het gebouw van de voormalige Christelijke School, Dorpsstraat 144. Deze Hervormde Evangelisatie werd geleid door het bestuur van de “Vereniging tot verbreiding der Gereformeerde beginselen in de Nederlandse Hervormde Kerk”, opgericht in 1926. De bestuursleden waren geen ambtsdrager en vormden dus ook geen kerkenraad. De bijeenkomsten leken op kerkdiensten en werden vaak geleid door evangelisten, maar de sacramenten werden niet bediend in de “Evangelisatie”. De heer J. A. Kruithof, in 1950 hulpprediker te Monster geworden, heeft geprobeerd om de “Evangelisatie” in Zoetermeer weer met de Hervormde gemeente in verbinding te brengen. Met de komst van ds. Van Wingerden (predikant in Zoetermeer van 1962-1968; na ca. 30 voorafgaande beroepen!) kreeg deze Evangelisatie een plaats binnen de Hervormde gemeente. Met het creëren van een tweede predikantsplaats kreeg de Hervormde Gemeente van Zoetermeer een nieuwe indeling: Wijk I (confessioneel van karakter, ds. Pietersma) en Wijk II (Gereformeerde Bonds karakter, ds. Van Wingerden). Tot aan de bouw van de Morgensterkerk, die in 1965 voltooid werd, deelden de beide wijken de Oude Kerk van Zoetermeer. Na het vertrek van ds. Van Wingerden, werd ds. G.Boer predikant van Wijk II van 1969 tot aan zijn overlijden op 17 januari 1973. In oktober 1971 moest ds. Boer vanwege zijn broze gezondheid emeritaat aanvragen, maar hij bleef de gemeente nog twee dagen per week dienen als bijstand in het pastoraat.  

De oorsprong van Wijkgemeente Oosterkerk

Ds. Boer nam in 1970 het initiatief om kerkdiensten te gaan beleggen in Meerzicht, aanvankelijk in de gymzaal die later is omgebouwd tot kerkelijk centrum De Oase, later in het nabijgelegen aanloopcentrum. Ongeveer 80 – 100 personen bezochten de diensten. Je zou de diensten in Meerzicht dus het begin van de huidige Wijkgemeente Oosterkerk kunnen noemen. Drs. C. Blenk zouden we als de eerste missionair werker (toen nog evangelist genoemd) in de geschiedenis van onze wijkgemeente kunnen beschouwen. In 1968 was de uitbreiding van Zoetermeer gestart met de bouw van de wijk Palenstein en begon de groei van een dorp van 7500 tot een stad van 125.000 inwoners. Ds. Boer bevestigde drs. Blenk als evangelist. Hij werkte van 1971 – 1974 vooral in de nieuwbouwwijken van Zoetermeer. Van 1973-1982 was ds. Iz. Kok predikant in Zoetermeer. Toen in 1977 ook ds. J.C. Schuurman naar Zoetermeer kwam als tweede predikant van Wijk II, werd weer een stap gezet op weg naar de huidige Wijkgemeente Oosterkerk. Wijk II werd verdeeld in 2 secties. Sectie A kwam samen in de Morgensterkerk; sectie B van Wijk II hield diensten in een gymzaal en later in het wijkcentrum van Meerzicht. We kunnen ds. Iz. Kok beschouwen als de eerste predikant van onze wijk. Tijdens zijn predikantschap werd de Ichthuskerk gebouwd. In de Ichthuskerk kwam ook het Hervormde deel van de tegenwoordige Wijkgemeente Noord samen. Op 18 december 1981 werd het kerkgebouw in gebruik genomen in een dienst waarin ds. Iz. Kok van onze wijkgemeente en ds. Pera van Ichthuskerk-West beiden voorgingen. De tekst voor de prediking was Psalm 113 : 7 en 8 – “Die de geringe uit het stof opricht, en de nooddruftige uit de drek verhoogt; om te doen zitten bij de prinsen, bij de prinsen Zijns volks.” Overigens was het aanvankelijk de bedoeling dat Zaal 4 van de Ichthuskerk zou dienen als kerkruimte voor onze wijk. Er zijn echter nooit diensten in deze ruimte gehouden. Toen de bouw van de kerk voltooid was, kwamen er al zo veel mensen dat zaal 4 daar eenvoudig te klein voor was. Dat heeft geleid tot de wisselende (morgen)diensten, waarin de wijken Ichthuskerk-Oost en Ichthuskerk-West (later Wijkgemeente Noord) beurtelings dienst hadden om 09:00 uur en 10:30 uur. Van 1984-1990 was ds. G.C. de Jong predikant van onze wijkgemeente, hoewel die officieel nog steeds niet bestond: er was op dat moment nog steeds één wijkgemeente (Wijk II) met twee predikanten.  

Een zelfstandige wijkgemeente

Het duurde tot het predikantschap van ds. H. Veldhuizen (van 1991-1996) totdat Wijk II gesplitst werd in twee zelfstandige wijken: op 1 januari 1995 werden de wijkgemeenten Morgensterkerk (die sindsdien ook Hervormde Wijk 2 werd genoemd) en Ichthuskerk-Oost (sinds die tijd ook wel Hervormde Wijk 4 genoemd) gevormd en kwamen er dus twee zelfstandige kerkenraden. Van 1997-2005 was ds. A.A.A. Prosman predikant van onze wijkgemeente, en sinds 2007 is ondergetekende dat. Onze wijkgemeente heeft dus een gecompliceerde geschiedenis. De actieve leden van Wijkgemeente Ichthuskerk-Oost kwamen uit alle geografische wijken van Zoetermeer. In de beginperiode van onze wijkgemeente was er geen duidelijk geografisch zwaartepunt te ontdekken in de herkomst van de kerkgangers. Bij de nieuwe geografische indeling van de Hervormde wijkgemeenten in 1995 kreeg Wijk 4 (Ichthuskerk-Oost) de opdracht om te werken onder de Hervormden in Noordhove (postcode 2728), het noorden en oosten van Seghwaert (postcodes 2723 en 2727) en het noordelijk deel van De Leyens (postcodes 2725 en 2726). De wijkgemeente kreeg dus een betrekkelijk kleine geografische basis in vergelijking met de andere (oudere) wijkgemeenten. Mede daarom heeft de Centrale Kerkenraad van de Hervormde Gemeente destijds aan onze wijkgemeente de opdracht gegeven om te gaan werken onder de Hervormden die kwamen wonen in de nieuwste nieuwbouwwijk van Zoetermeer, Oosterheem (postcode 2729) en daar een kerkelijke gemeente op te bouwen. De Ichthuskerk, destijds onze wijkkerk, stond niet in het geografische gebied van onze wijkgemeente. Het kerkelijk werk in de wijk rondom het kerkgebouw werd toevertrouwd aan Wijkgemeente 5 (Ichthuskerk-West), die tegenwoordig deel uitmaakt van Wijkgemeente Noord. Dit beperkte onze wijkgemeente in de missionaire mogelijkheden.  

Missionair werk

De bouw van de wijk Oosterheem begon in december 2000. In oktober 2000 werden Jurjen en Tineke de Groot als missionaire werkers in de wijk Oosterheem benoemd. Op 14 september 2002 werd Perron 61 geopend, om van daar uit in Oosterheem missionair werk te verrichten onder degenen die van het Evangelie vervreemd zijn of er nooit mee in aanraking zijn gekomen. Dat project, ondersteund door de IZB (voor Zending in Nederland), trekt veel belangstelling van gemeenten die eveneens met missionair werk in hun omgeving willen beginnen of daar mee bezig zijn. Na het vertrek van Jurjen en Tineke de Groot in 2005, waren Henk en Diekske Boerman van 2006 – 2015 de stuwende krachten achter het Perronwerk. Erik Verwoerd hield zich van 2008 – 2015 in het bijzonder bezig met het jongeren- en tienerwerk van Perron. In 2015 moest het werk ingrijpend worden gereorganiseerd en moest de personele bezetting worden ingekrompen. Sinds december 2015 is Arte Havenaar aan het Perronwerk verbonden. Op 23 maart 2008 (Eerste Paasdag) werd in het Oostpunt de eerste Perronmeeting gehouden. Vanaf 21 augustus 2011 worden de Perronmeetings gehouden in de aula van Basisschool de Oranjerie. Na de opening van de Oosterkerk werd op die locatie Perron Centrum gesticht, de naam voor het missionaire werk dat vanuit de Oosterkerk wordt gedaan.  

Van Hervormde Gemeente naar Protestantse Gemeente

Op 17 januari 2012 werd de fusie tussen de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk van Zoetermeer formeel bekrachtigd. Daarmee werd onze wijkgemeente een Hervormde Wijkgemeente binnen de Protestantse Gemeente Zoetermeer. De Hervormde Morgenstergemeente, onze zustergemeente met wie we veel van onze geschiedenis delen, heeft ervoor gekozen niet mee te gaan in de fusie. Deze wijkgemeente is zelfstandig verder gegaan als Hervormde Morgenstergemeente. Niettemin is de samenwerking met de Morgenstergemeente blijven bestaan. Deze samenwerking komt onder meer tot uiting in de ruildiensten van de predikanten (6 x per jaar) en het voortgaan van het gemeenschappelijke jeugdwerk. Tijdens een van de eerste vergaderingen van de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Zoetermeer werd onder leiding van voorzitter Henk Willem van Dorp het besluit genomen om over te gaan tot de bouw van een kerk in de Oosterheem ten behoeve van onze wijkgemeente. De grond voor het kerkgebouw was al voor het begin van de bouw van de wijk Oosterheem geschonken door anonieme gevers. De grond lag op een geweldig mooie locatie: in het geplande winkelcentrum van de wijk Oosterheem. Op zaterdag 16 februari 2013 werd de eerste paal geslagen voor het nieuwe multifunctionele kerkgebouw, ontworpen door Architectenbureau Roos en Ros uit Oud-Beijerland. De kerk zou plaats moeten bieden aan ongeveer 350 kerkgangers. Het kerkgebouw is ontworpen als een abstracte bakstenen sculptuur met glazen insnedes en een aantal typische kerkelementen. Aan de kant van het centrum heeft de kerk een grote ontmoetingshal gekregen. “Aan de zijde van het winkelcentrum is de kerk laag en uitnodigend en gericht naar buiten. Zowel vanuit de centrumzijde als de voorzijde is er een kruisteken zichtbaar. Vanaf de entree is er een centrale as die uitkomt op het liturgisch centrum. Langzaam wordt het gebouw hoger en steeds meer gericht op boven. In de kerkzaal stroomt het licht van boven naar binnen door de lichtblauw gekleurde ramen in het dak”, aldus een toelichting op het ontwerp. “Uitnodigend en gericht naar buiten…” Zo komt in het kerkgebouw iets van het karakter van onze wijkgemeente naar voren. Voor het slaan van de eerste paal opende wijkpredikant ds. E. van den Ham de feestelijke bijeenkomst met het lezen van Psalm 127 en met gebed. Hij lichtte toe dat de wijkgemeente vanuit het abc in Oosterheem present wil zijn: Aandacht voor God en de Bijbel, Betrokken bij elkaar en de mensen om ons heen, Christus volgend. Daarna volgde een korte toespraak van burgemeester Ch.B. Aptroot, waarbij hij aangaf belang te hechten aan de maatschappelijke taken van de kerk. Eenmaal op de bouwplaats namen enkele jonge en oudere gemeenteleden, een betrokkene bij het Perron, een vertegenwoordiger van de algemene kerkenraad en de burgemeester de touwen van een Hollandse heistelling in handen. Zij lieten op ambachtelijke wijze de eerste paal in de grond zinken. Tegelijkertijd lieten kinderen ballonnen op.  

Van Ichthuskerk naar Pelgrimskerk

Vanwege het besluit van de Algemene Kerkenraad om de Ichthuskerk ingrijpend te verbouwen ten behoeve van Wijkgemeente Noord, hield onze wijkgemeente op 22 september 2012 voor het laatst dienst in de Ichthuskerk. Vanaf zondag 29 september t/m zondag 6 april 2013 werden de diensten van onze wijkgemeente gehouden in de Pelgrimskerk (en enkele malen in de Oude Kerk). Het gaf behoorlijk wat onrust in de gemeente. De verhuizing van Ichthuskerk naar Oosterkerk heeft veel energie gekost en is niet zonder problemen verlopen. Een aantal gemeenteleden hebben de overgang niet meegemaakt en hebben zich aangesloten bij andere wijkgemeenten, vooral bij Wijkgemeente Oude Kerk en bij de Hervormde Morgensterkerk.  

Van Pelgrimskerk naar Oosterkerk

Op vrijdag 11 april 2014 vond de oplevering van het kerkgebouw plaats en overhandigde aannemingsbedrijf Huurman de sleutels aan vertegenwoordigers van de Protestantse Gemeente Zoetermeer en van onze wijkgemeente. Daarmee werd de periode van de kerkbouw afgesloten. Tijdens de bouw hebben vele vrijwilligers meegewerkt aan de afwerking en inrichting van het kerkgebouw, van het aanbrengen van de vloerverwarming tot en met het schilderen, behangen en inrichten van de vele ruimten die het kerkgebouw biedt. Op zondag 13 april 2014 om 9:30 uur vond de eerste kerkdienst plaats. De dienst werd geleid door wijkpredikant ds. E. van den Ham en de verkondiging was uit Genesis 28 : 17 – “Hoe ontzagwekkend is deze plaats! Dit is niets anders dan het huis van God en de poort van de hemel.“ Met ingang van de opening van de Oosterkerk heeft onze wijkgemeente een nieuwe naam gekregen. Voluit heten we nu “Hervormde Wijkgemeente Oosterkerk van de Protestantse Gemeente Zoetermeer”. Een hele mond vol. We spreken gewoonlijk over “Wijkgemeente Oosterkerk”, of over “Oosterkerkgemeente”. De officiële opening van het kerkgebouw was op 21 juni 2014 in aanwezigheid van tal van genodigden, w.o. de burgemeester van Zoetermeer en de preses van de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland. De buurtbewoners kregen een uitnodiging voor de open dag. De bouw van de Oosterkerk heeft een periode ingeleid van groei van het aantal kerkgangers van de wijkgemeente. Steeds meer leden van de gemeente wonen in de wijk Oosterheem. Met Kerst 2016 werden 50 stoelen bij geplaatst, zodat de capaciteit van de kerk is uitgebreid tot 400 zitplaatsen. Het kerkgebouw is bij velen in de wijk Oosterheem bekend en er vinden vele activiteiten plaats. Die zijn niet alleen gericht op de kerkgangers, maar regelmatig ook op de wijkbewoners.  

Hoe verder?

Uit het voorafgaande kunnen we aflezen dat Wijkgemeente Oosterkerk voortdurend een wijkgemeente in ontwikkeling is geweest. Klein begonnen als een scheut van dezelfde stam waaruit ook de Hervormde Morgenstergemeente is ontstaan. Maar van meet af aan gericht op- en “wonend” in de nieuwbouw van Zoetermeer. Je zou haast zeggen: een gemeente die mee is getrokken met de bouwputten van Zoetermeer! Dat heeft het karakter van de wijkgemeente in hoge mate gevormd: niet in de eerste plaats naar binnen gekeerd, maar zoekend naar wegen om het Evangelie bekend te maken aan degenen die het niet (meer) kennen. De Naam van Jezus Christus staat centraal als de door God geschonken Verlosser. De Gereformeerde traditie sterkt ons in de concentratie op de Bijbel. Tegelijk zoeken we naar eigentijdse manieren waarop we de rijkdom en de relevantie van Bijbel en traditie kunnen doorgeven. Een gemeente die nog niet zo heel lang een zelfstandige wijkgemeente is en die in 2013 met de Oosterkerk een eigen plek in Oosterheem, de grootste wijk van Zoetermeer, heeft gekregen. Wat het belangrijkste is? Dat we zoeken naar de leiding van God. Die wordt soms zichtbaar in de mogelijkheden die we krijgen. We hebben het gebed van Mozes nodig: “Als Uw aangezicht niet meegaat, laat ons dan van hier niet verder trekken” (Exodus 33 : 15). Laten we bidden om de weg te gaan die de Here God ons wijzen wil, tot eer van Zijn Naam, tot opbouw van de gemeente en tot heil van onze naaste.

Ds. E. van den Ham (wijkpredikant van 2007-2020)